[email protected] +994 99 303 07 01

Süxurlar

Süxur — Yer qabığını əmələ gətirən təbii mineral birləşmədir.

Mənşəyinə görə süxurlar müxtəlif qruplara bölünür;

Torpaqəmələgətirən süxurlar

Maqmatik süxurlar

Sedimental süxurlar

Metamorfik süxurlar

Çökmə süxurlar

Torpaqəmələgətirən süxurlar

Ana süxurları torpaqəmələgətirən süxurlar üçün əsas sayılır, onların üst qatlarından torpaq yaranır. Süxurların xüsusiyyətləri torpağın kimyəvi və fiziki xassələrinə müəyyən qədər təsir göstərir.Qranit üzərində əsasən az münbit torpaqlar əmələ gəlir. Bazalt süxurlar isə münbit torpağın yaranması üçün qiymətli material hesab olunur. Landşaftın, hidroqrafiyanın və bitki örtüyünün xüsusiyyəti dağ süxurlarının xarakteri və formasından asılıdır.

 Maqmatik süxurlar 

Maqmanın yer qabığının dərinliklərində və ya yer kürəsində soyuyaraq qatılaşmasıyla əmələ gələn süxurlara deyilir.

Məsələn: Qranit, Siyenit, Trakit, Andezit, Latit, Diyorit, Qabro, Bazalt.

Maqmatik süxurlar da özlüyündə 2 qrupa bölünür.


Effuziv- Maqma püskürüb yer səthinə çıxaraq aşağı temperatur və toyiq şəraitində soyuduqda yaranan süxurlar

İntruziv — maqma yer səthinə çatmayıb yüksək təzyiq şəraitində müəyyəndərinlikdə yavaş-yavaş soyuyub kristallaşaraq yaranan süxurları deyilir.


Sedimental süxurlar

Maqmatik süxurların xarici təsirlər nəticəsində(hava, su, külək və s.) kiçik parçalara bölünməsilə meydana gələn süxurlara deyilir. 

Məsələn: Qumdaşı, Gildaşı, Konqlomera.

Sedimental süxurların növləri:

Mexaniki Sedimentar süxurlar

Kimyəvi Sedimentar süxurlar

Üzvi Sedimantar süxurlar

Metamorfik süxurlar

Metamorfik süxurlar- yerin daxilində olduğu yerdəcə çöküntü süxurlarından yaranmışdır. Yüksək temperatur və təzyiq nəticəsində çöküntü süxurlar sıxılmış, bir hissəsi ərimiş və sementləşmişdir. Çöküntü süxurların belə dəyişmə prosesi birlikdə adlanır. 

 Məsələn: Mərmər, Amfibolit, Kvarsit, Hornfels, Miqmatit, Şist, Qneys, Sleyt və s.


Çökmə süxurlar

Çökmə süxurlar- ilkin süxurların parçalanmasından, parçalanan süxurların külək, su və ya buz vasitəsilə aparılaraq yer səthində və ya su hövzələrində çökməsindən yaranır.

Qum, çınqıl, gil — çökmə süxurlardır. Onlardan tikintidə geniş istifadə olunur.

Torf, daş kömür, əhəngdaşı, təbaşir kimi çökmə süxurlar bitki və heyvan qalıqlarından yaranmışdır.