Kompüterin Beyni: CPU, kompüterin beyni kimi təsvir oluna bilər. Kompüterin əsas əməliyyatlarını və məlumat emalı tapşırıqlarını yerinə yetirən əsas komponentdir. Kompüterin performansı böyük ölçüdə CPU-nun sürətinə və bacarıqlarına bağlıdır.
Prosesor Növü: CPU-lar fərqli növlərdə gəlir. İki əsas kateqoriya var: İntel və AMD kimi X86 təməlli prosessorlar və ARM təməlli prosessorlar. X86 prosessorları, masaüstü və noutbuklar arasında geniş yayılmışdır, ARM prosessorları isə smartfonlar, planşetlər və IoT cihazları arasında yayğın şəkildə istifadə olunur.
Prosesor Arxitekturası: Bir CPU-nun performansına təsir edən əhəmiyyətli bir amil, prosessorun arxitekturası və ya mikrosxem kimi bilinir. Məsələn, İnter Core İ7 prosessorları özəlləşdirilmiş bir mikrosxem olar "Skylake" ilə məhşurdur. Mikrosxemlər, nüvə sayı, keş sayı və energetik effektivlik kimi xüsusiyyətləri təyin edir.
Nüvə Sayıları: CPU-lar birdən çox nüvədən ibarət ola bilərlər. Çox nüvəli prosessorlar, eyni anda birdən çox tapşırığı yerinə yetirmə bacarığına malikdir. Bu, çoxlu vəzifələr yerinə yetirərkən və ya çox nüvə tələb edən proqramlarda performansı artıra bilər.
Sürət və Frekans: CPU sürəti, adətən megahertz (MHz) və ya gigahertz (GHz) ilə ifadə olunur. Daha yüksək sürət, daha sürətli məlumat emalı mənasına gəlir. Ancaq sürət yalnız bir amil olaraq, prosessorun performansını tam olaraq ölçmür. Prosesor frekansı, prosessorların nə qədər sürətlə işləyə biləcəyini göstərir.
Keş: CPU sürətli giriş keşlərindən istifadə edərək məlumatlara daxil olur. Keşlər verilənlərə giriş vaxtını azaltmaqla prosessorun işini artırır. L1, L2 və L3 keş səviyyələri var.
Istiliyin idarə olunması: CPU-lar istiliyin idarə olunması üçün soyuducular və temperatur sensorlarını tələb edir. Yüksək temperatur, prosessor performansını mənfi təsir edə bilər. Bu səbəbdən, prosessor soyutma tədbirləri əhəmiyyətlidir.
Hyper-Threading: Intel'in Hyper-Threading və AMD'nin SMT (Simultaneous Multithreading) kimi texnologiyaları, hər nüvənin birdən çox iş hissəsini işləmə bacarığını artırır. Bu, prosessor performansını artıra bilər.
Güc Istifadəsi: Mobil cihazlardan serverlərə qədər, prosessor güc istifadəsi əhəmiyyətlidir. Aşağı güc istifadəsi, batareyanın ömrünü uzada bilər və energetik xərcləri azalta bilər.
Nəticə etibarən, CPU-lar müasir kompüterlərin əsas komponentlərindən biridir və kompüter performansına böyük ölçüdə təsir edirlər. Prosesorların sürəti, mikrosxemi, nüvə sayı, keş ölçüsü və başqa xüsusiyyətlər, istifadə senarionuna bağlı olaraq fərqli tələblərə sahib istifadəçilər və tətbiqlər üçün fərqli olar. CPU texnologiyası daim inkişaf edir və yeni nəsil prosessorlar daha yüksək performans, energetik effektivlik və daha çox prosessor nüvəsi təklif edirlər.
